Αφιερώνεταιστουςαγωνιστέςτήςζωής, συνηλικιώτες καὶ συνοδοιπόρους τής πολύπαθης «τρίτης ηλικίας μας» τοῦ Δήμου Πύλης καὶ ευκαιριακώςστὴνΠιαλεία Τρικάλων (χωριό τῆς μάνας μου Ἀγόρως Άναστρε. Λάππα) ποὺ, τὴν Κυριακὴ 15 Ὀκτωβρίου,θα τιμήσει σὲεἰδική ἐκδήλωση τοὺς Γέροντες καὶ Γερόντισσες τοῦ χωριοῦ.
Κάθε χρόνο, τὴν 1η Ὀκτωβρίου γίνονται ἑορταστικὲςἐκδηλώσειςγιὰνὰτιμηθοῦντὰ «περήφανα γηρατειά». Μᾶς δίδεται ,λοιπόν, ἡ εὐκαιρίανὰ παραθέσουμε λίγες γραμμὲςσχετικὲςμὲτοὺςἡλικιωμένους,πρὸςὠφέλειανὅλων μας.
Καὶ ἀρχινᾶμεἀπὸτὸ περιβόλι καὶ τὸ θησαυροφυλάκιο τῆςἀμέτρητηςἀνθρώπινης σοφίας, πείρας καὶ ζωῆς. Λέμε πὼς , ἀπ’ὅλααὐτὰ βγαίνουν διδάγματα καὶ συμπεράσματα ποὺ μποροῦνἄριστανὰ βελτιώσουν τὴ ζωή μας καὶ τὴν κοινωνία γενικώτερα.Τὴ ζωή μας ποὺ εἶναιὄχι μόνο ὕληἀλλὰ καὶ ἠθικὴ καὶ πνευματικὴὕπαρξη.
Ἡ λαϊκὴ σοφία καὶ τὰἀποφθέγματασοφῶνμᾶς δίνουν ἀνεκτίμητουςθησαυροὺς καὶ γιὰτοὺς νέους καὶ γιὰτοὺςἡλικιωμένους. Νὰμερικὰ μαργαριτάρια: «Ὁ ὕπνος θρέφει τὸπαιδὶ καὶ ὁ ἥλιοςτὸ μοσχάρι καὶ τὸκρασὶ τὸν γέροντα τὸν κάνει παλληκάρι»(αὐτονόητη παροιμία). «Τώραστὰ γεράματα μάθε , γέρο, γράμματα», δηλαδὴ κάθε πράγμα στὸν καιρό του. Ὅμωςἐδῶἂςθυμηθοῦμεπὼς καὶ ὁ Σωκράτης μάθαινε στὰἑξήντα του χρόνια κιθάρα, καὶ μάλιστα παράκρουε…. Καὶ τοῦ λέει κάποιος: «Κιθαρίζεις,ὦ Σώκρατες, τηλικοῦτοςὤν;» καὶ ἀπάντησε: «κάλλιονεἶναι (τινά) ὀψιμαθῆ ἢ ἀμαθῆ», δηλαδή: «μαθαίνεις κιθάρα , Σωκράτη, ἐνῶεἶσαισὲ τόσο μεγάλη ἡλικία;». Ὁ Σωκράτης ἀπάντησε, πῶς «κάλλιονεἶναινὰεἶναικανεὶςὀψιμαθὴςπαρὰἀμαθής».
«Γηράσκω αἰεὶπολλὰ διδασκόμενος» (Σόλων), δηλαδὴὅσο μεγαλώνω , τόσο περισσότερα μαθαίνω’.
«Παιδεία , κάλλιστονἐφόδιονγήρα»(Ἀριστοτέλης), ὅτιδηλαδὴγιὰὅλεςτὶςἡλικίες ἡ ἀληθινὴ καὶ ἡ ὁλοκληρωμένη μόρφωση εἶναι πολύτιμο ἀγαθό, ἰδιαίτεραγιὰτὴνγεροντικὴἡλικία, ἀποτελεῖβαθειὰἱκανοποίηση καὶ ἐφόδιογιὰτὴνζωὴ πέραν τοῦ θανάτου.
«Ἀκουε γέρου συμβολὴ καὶ παιδεμένου γνώση», δήλ. ὁ γέρων ἔχειπολλὴ πείρα καὶ ὁ γραμματισμένος μόρφωση. Ἄρα καὶ οἱδυὸεἶναισὲ θέση νὰ δώσουν ὀρθὲς καὶ ὠφέλιμες συμβουλές.
Ἂςμὴνμᾶςδιαφεύγῃτὸγνωστὸἀνέκδοτο: Τὸπαιδὶτῶν 10 ἐτῶν λέει πὼς ὁ πατέρας του τὰ ξέρει ὅλα, σὲἡλικία 20 ἐτῶν λέει πὼς ὁ πατέρας του ξέρει κάμποσα, στὰ τριάντα-σαράντα του λέει πὼς ὁ πατέρας του δὲν ξέρει τίποτα καὶ στὰἑξήντα λέει: Νὰζοῦσε ὁ πατέρας μου νὰτὸνρωτοῦσα!.. Ἀλλὰ τότε ποὺ νὰτὸνβρῇ!…Τότε τοῦ ‘ρθε ὁ νοῦς…ἀλλὰ, «πέταξε τὸ πουλί»· εἶναιἀργὰ πιά!!…
Γι’ αὐτὸ, ὅπως λέει καὶ ἡ Ἁγία Γραφή: « Μὴἀστόχει διηγήματος γερόντων ·καὶ γὰραὐτοὶἔμαθονπαρὰτῶν πατέρων αὐτῶν» (Σειρὰχ , η΄ ,9), δήλ. μὴνἀφήνειςνὰπᾶνε χαμένες οἱ διηγήσεις τῶν γερόντων, γιατί καὶ αὐτοὶἔμαθανἀπὸτοὺς πατέρες τους.
Καὶ ἀκόμα: «Ἂνδὲνἔχεις γέρο, ἀγόρασε»!..Γιατί ὁ γέρων,ὁἡλικιωμένος λόγω τῆς πείρας πολλῶνἐτῶνεἶναιταμεῖον γνώσεων καὶ συμβουλῶν. Λοιπόν, πρέπει μὲ προθυμία νὰτοὺςτοὺς συμβουλευόμαστε καὶ μὲπροσοχὴνὰτοὺςἀκοῦμε.
«Ἀλλοῦτὸν πόνο ἔχει ἡ γρηὰ , κι ἀλλοῦτὴν…τρίβει ὁ γέρος», δήλ. νὰκατανοῦμετὴνπραγματικὴἀνάγκη , χωρὶςὑπεκφυγὲς και νὰ κάνουμε πὼςδὲν καταλαβαίνουμε…
«Ὀκνὸς νέος, φτωχὸς γέρος» καὶ «Ἀκαμάτης νέος ,γέρος διακονιάρης» .
«Ἐπιμελού, κοπίαζε ἒνὅσῳεἶσαι νέος , διὰνὰμὴνμετανοεῖςτὸὕστερον ματαίως», μαθαίναμε ἐμεῖςοἱπαλαιοὶ στὰπαλαιὰ βιβλία.
«Εἶδεςγέρονὄμορφο; Ἀπ’ τὰνειάτα του εἶναι», δηλαδὴ ὅ, τι προτερήματα ἢ ἀκόμη καὶ ἐλαττώματα ποὺ ἔχει κανένας νέος δὲν χάνονται μὲτὰ γεράματα.
«Κατὰτὸν γέρο κι ἡ στολὴ ,κατὰτὸννιὸ κι ἡ χάρη».
«Καλὰνειάτα, καλὰ γεράματα καὶ τὸἀντίστροφο».
«Πάντα νέον στὸ κατάρτι , πάντα γέροντα στὸ τιμόνι»,δηλαδὴοἱἔμπειροικρατοῦντὸ τιμόνι τῆςζωῆς καὶ οἱ νέοι καὶ οἱ ρωμαλέοι ἀνεβοκατεβαίνουνστὰ κατάρτια.
«Παληὸνγιατρὸ καὶ γέρο καπετάνιο»· καὶ οἱδυὸἔχουν μεγάλη πείρα.
«Νέος στὰ πόδια καὶ γέρος στὴν κρίση»(Σαίξπηρ).
«Τὸγῆραςεἶναι ἡ παιδικὴἠλικιάτηςαἰωνιότητος»(Πίνδαρος).
«Καὶ αὐτὴἀκόμη ἡ παιδικὴἡλικίαδὲνεἶναι τόσον ὡραίαὅσοντὸθαλερὸ καὶ ἡλιοφώτιστογῆρας»( Ὀνέ). Ἄραμακρυὰ ἡ τυχὸνἀπαισιοδοξία καὶ ἡ ἀπογοήτευση…
«Ἰσχὺς καὶ ὀμορφιὰεἶναιτῆςνεότητοςἀγαθά, στὰ γεράματα εἶναιἀγαθὸ ἡ σοφροσύνη»(Δημόκριτος).
«Γέρος χωρὶςἀξιοπρέπειαεἶναι γυναίκα χωρὶςντροπὴ» (Ἀρίστιππος).
Προσοχὴὅμως! Καμμιὰφορὰ «τὸγῆραςεἶναιβωμὸςκακῶν»( Ἀντιφάνης). Ἡ συμπεριφορὰτῶνἡλικιωμένων γίνεται ἀνάλογο παράδειγμα γιὰ μίμηση στοὺςνεωτέρους. Ὁ Πλάτων ἔλεγε: «Ὅπου γέροντες ἀναίσχυντοι, ἐνταύθα καὶ τοὺς νέους ἀναιδεστάτουςεἶναι», δήλαδή, ὅπουἡλικιωμένοιεἶναιἀδιάντροποι, ἐκεῖ καὶ οἱ νέοι εἶναιἀναιδέστατοι, δήλ.ξετσίπωτοι…
«Γῆραςτιμᾶν»(σοφὸςΧίλων). Παράδειγμα τοῦ Αἰνείου ποὺ, μετὰτὴν ἅλωσητῆς Τροίας,πῆρεστοὺςὤμους του νὰ σώσει τὸν γέροντα πατέρα του Ἀγχίση, μετὰτὴνἅλωσητῆς Τροίας.
Παράδειγμα τοῦ «ΓέροντοςστὴνὈλυμπία»: ΣτοὺςὈλυμπιακοὺςἀγῶνεςἕναςἡλικιωμένοςἔψαχνενὰβρῆ θέση, καὶ περνώντας μπροστὰἀπὸ νέους, ἐκεῖνοιτὸνπεριγελοῦσαν. Ὅτανὅμως πέρασε μπροστὰἀπὸτοὺς νέους της Σπάρτης, ἐκεῖνοιἁμιλλώντανποιὸςνὰπρωτοδώσῃστὸν γέροντα τὴ θέση του… Καὶ ὁ γέρων περίλυπος εἶπε, πὼςὅλοιοἱἝλληνες γνωρίζουν τὸκαλὸ ,τὸ πράττουν ὅμως μόνον ὀλίγοι, οἱΣπαρτιᾶται.
Κάποτε ἕνα πατέρας ἔδωσεστὸγυιὸ του ἕνατσιολάκινὰπάῃνὰσκεπάσῃτὸνπαπποὺ ποὺ τὸνεἶχεπαραμελημένον, παραπεταμένον κάπου. Τὸπαιδὶπῆρετὸψαλλίδι, ἔκοψεστὴ μέση τὸτσιόλι, ἄφησετὸμισὸστὸνπαπποὺ του καὶ τὸἄλλοτὸπῆρε καὶ τὸἔφερεπίσω. Καὶ στὴνἀπορία τοῦ πατέρα του, ἀπάντησε : «Θὰτὸἔχωγιὰτὰ δικά σου γεράματα!..». Ὄχι παίζουμε!..
Ὁ ρήτωρἸσοκράτηςἔλεγε : Τοιοῦτοςγενοῦ περὶτοὺςγονεῖς, οἵουςἂνεὔξαιο καὶ περὶσεαυτὸν γενέσθαι τοὺςσεαυτοῦπαίδας», δήλ. Τέτοιος νὰγίνῃςγιὰτοὺς δικούς σου γονεῖς , ὅπωςθὰεὐχόσουνανὰ γίνουν γιὰ σένα τὰ δικά σου παιδιά.
Στὸ Γυμνάσιο Μουζακίου, μᾶςἔλεγε ὁ γυμναστης μας(1950-53), ἀείμνηστοςἈλέκοςΧαϊδεμενάκης: «Ἐκεῖ ποὺ εἶστεἤμουνα κι ἐδῶ ποὺ εἶμαιθὰ ’ρθῆτε…». Νὰμὴντὀξεχνάῃκανεὶςαὐτό…
Οἱ γέροι, καὶ τῶν δύο φύλων ἐννοεῖταιἔχουν κι αὐτοὶταὴνἀξίαν των καὶ, ὅπως λέγει καὶ ὁ Μπόγιες: «Ἡ ἀξία τοῦ ἀνθρώπουδὲνἔχει σχέση μὲτὴνἡλικία του».
Και οἱ νέοι καὶ οἱ γέροι ἔχουν ὁ ἕναςτὴνἀνάγκη τοῦ ἄλλου. Οἱ γέροι , ὅπωςεἴπαμε προσφέρουν τὴν πείρα τους καὶ τὴνμικρήν, ἔστω, ἐργασίαγιὰτὸ σπίτι. Οἱ νέοι προσφέρουν μὲτὴν δραστηριότητα περισσότερες ὑπηρεσίες καὶ ἐπωμίζονταιτὶςεὐθύνες τοῦ σπιτιοῦ.
Νὰμὴξεχνοῦμεπὼς«τοῦ παιδιοῦ μου τὸ παιδί, τόχωδυὸφορὲς παιδί». Δὲνεἶναι μόνο καὶ παντοῦἀπαραίτητοιοἱ«παιδικοὶ σταθμοί».
Κλείνοντας, ἐπιλέγω πὼςδὲνθὰ πρέπει νὰ περιμένουμε τὴν «Ἡμέρατῶνἡλικιωμένων» νὰἀποδοθῇτιμὴ καὶ σεβασμὸς καὶ ἕνα πιάτο φαΐ καὶ ψυχαγωγία , ἄλλα πάντοτε νὰὑπάρχῃ ἡ μέριμνα, ἡ φροντίδα, ὁ σεβασμὸς, ἡ ἀγάπη (Θέατρο, κινηματογράφος, ἐκδρομές, καλὸ βιβλίο, διαλέξεις, συναυλίες, χοροεσπερίδες κ.λπ.).
Τέλος ἕνα λαογραφικό: Στὰπαληὰ χρόνια (τάχα), σκότωναν τοὺς γέρους. Ἕναςἔκρυψετὸν πατέρα του.Κάποτεοἱ νέοι μαζεύτηκαν νὰδοῦν, ποιὸςθὰἰδῇπρῶτοςτὸνἥλιο ποὺ θὰἔβγαινεἀπὸτὴνἀνατολή. Ὁ κρυμένος πατέρας εἶπεστὸνγυιό του: Ὅλοιθὰκοιτᾶνκατὰτὴνἀνατολή, ἐσὺθὰκοιτάζῃςκατὰτὴ δύση. Ἔτσι κι ἔγινε .Ὅλοι κοίταζαν κατὰτὴνἀνατολὴ ,αὐτὸς κοίταγε κατὰτὴν δύση. Εἶδεπρῶτοςτὸνἥλιο ποὺ ἔβγαινε καὶ φώτιζε πρῶτατὰ βουνά. Νά τος ὁ ἥλιος ! εἶπε. –Τὸν ρώτησαν πῶς κοίταξες ἐκεῖ, ποιός σου εἶπε ; Αὐτὸς, στὴνἀρχή, ἀρνιόνταννὰμαρτυρήση. Μὲτὰπολλὰ μαρτύρησε, ὅτιτὸν συμβούλεψε ὁ πατέρας του, ποὺ ταὸνεἶχεκρυμμένον. Ἀπὸ τότε οἱἄνθρωποπῆρανἀπόφασηνὰζοῦνοἱ γέροι… Διότι ὁ γέρος ἔχει κάτι νὰσυμβουλέψῃ. Ἔχει πείρα
Καὶ μὲτὴνεὐκαιρία, μία παρότρυνση πρὸςτοὺς νέους γονείς:
Να χαρίσουν στὰπαιδιὰ τους τὸβιβλίο τοῦ Λέοντος Μελᾶ «ΟΓΕΡΟΣΤΑΘΗΣ»·γιὰνὰμορφωθοῦντὰ παιδιά τους στὴνὑγεία τοῦ σώματος, τοῦ πνεύματος καὶ τῆςψυχῆς. Θὰμὲθυμηθοῦν…
Παλαιὸ δημοσίευμά μου .Τρίκαλα, Δευτέρα, 31 Ὀκτωβρίου 2005, Ὥρα 1:48 μμ.
Ἀναθεώρηση-συμπλήρωση: Τρίκαλα ( Ἁγία Μονή), 14-10-2017 ( πρωϊνὲςὧρες).
*Ὁ Πολυχρόνης Νταλάσης( καταγωγὴΣτουρναραίϊκα),εἶναι:
Συνταξιοῦχος Δάσκαλος (ἐτῶν 85),μὲΜεταπτυχιακὲςΣπουδὲς
στὸ Πανεπιστήμιο τῶνἈθηνῶν,
ἙταῖροςτῆςἙλληνικῆςΛαογραφικῆςἙταιρείας, Καθηγητής Μουσικῆς,
Μουσικοδιδάσκαλος ΒυζαντινῆςΜουσικῆς καὶ ΠαραδοσιακῆςΜουσικῆς,
Μουσικοπαιδαγωγός, Ἐπίτιμος Πρωτοψάλτης Ἱ.Ν.Ζ.Πηγῆς Τρικάλων,
Ὀφικιάλιος Πρωτοψάλτης( χειροθεσία),
μὲὑψίστητιμητικὴ διάκριση : ΣταυρὸςἹερᾶς Μητροπόλεως Τρίκκης&Σταγῶν
μετὰ τοῦ Ἀστέρος τοῦ Ἁγίου Βησσαρίωνος( τῶν Μεγάλων Πυλῶν), «Μαέστρος»τοῦ Γ’ ΚΑΠΗ(ἉγίαςΜονῆς)
τοῦ Δήμου Τρικκαίων Ἐπίτιμος Πρόεδρος Σωματείου ἹεροψαλτῶνΝ.Τρικάλων,
Μἐλος τοῦ Συνδέσμου Γραμμάτων –Τεχνῶν Θεσσαλίας, Ἀντιπρόεδρος τοῦ Συνδέσμου ἘφέδρωνἈξιωματικῶνΝομοῦ Τρικάλων.